Sapo: Khi một đứa trẻ được chẩn đoán mắc rối loạn phổ tự kỷ, cuộc sống của cả gia đình gần như thay đổi hoàn toàn. Nỗi lo lắng, hoang mang, thậm chí cảm giác tội lỗi hay tuyệt vọng có thể xuất hiện. Tuy nhiên, điều quan trọng là cha mẹ và người thân cần hiểu rằng: tự kỷ không phải là dấu chấm hết. Với tình yêu, sự kiên trì và định hướng đúng đắn, trẻ có thể phát triển vượt bậc, hòa nhập và sống một cuộc đời trọn vẹn. Bài viết này chia sẻ những góc nhìn nhân văn và thực tế về vai trò của gia đình trong hành trình đồng hành cùng con tự kỷ.
1. Hiểu đúng về rối loạn phổ tự kỷ
Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Tự kỷ không phải là bệnh có thể “chữa khỏi” bằng thuốc, mà là một dạng khác biệt trong cách não bộ xử lý thông tin. Trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu cảm xúc, diễn đạt bằng ngôn ngữ, duy trì giao tiếp mắt, hoặc phản ứng khác thường với âm thanh, ánh sáng. Tuy nhiên, nhiều trẻ lại có thế mạnh nổi bật về ghi nhớ, tư duy logic, nghệ thuật hoặc khả năng tập trung cao ở những lĩnh vực yêu thích. Hiểu rõ đặc điểm này giúp cha mẹ nhìn con mình không qua lăng kính của “thiếu hụt”, mà qua “sự khác biệt” – từ đó mở ra hướng giáo dục và can thiệp tích cực hơn.
>>> Xem thêm Dinh dưỡng hỗ trợ trẻ đặc biệt
2. Cú sốc đầu tiên và hành trình chấp nhận
Khi nghe bác sĩ chẩn đoán con bị tự kỷ, hầu hết các bậc phụ huynh đều rơi vào trạng thái hoảng loạn hoặc phủ nhận. Một số người tìm mọi cách để “chữa” cho con, chạy khắp nơi nghe theo đủ loại phương pháp. Nhưng theo thời gian, họ nhận ra rằng điều cần thiết hơn cả là chấp nhận – chấp nhận để có thể bắt đầu đồng hành. Việc chấp nhận không đồng nghĩa với buông xuôi, mà là bước đầu tiên để cha mẹ bình tĩnh tìm hiểu, lập kế hoạch và xây dựng môi trường phù hợp giúp con phát triển.
Chấp nhận cũng có nghĩa là học cách yêu con theo cách con là – dù con không nói, không giao tiếp như những đứa trẻ khác. Mỗi nụ cười, ánh nhìn hay cử chỉ dù nhỏ cũng là tín hiệu của sự kết nối. Chính sự kiên nhẫn và tình yêu thương vô điều kiện từ cha mẹ sẽ là nền tảng quan trọng nhất trong quá trình trị liệu và hòa nhập của trẻ tự kỷ.
3. Vai trò của gia đình trong quá trình can thiệp
Trẻ tự kỷ cần được can thiệp sớm, nhất là trong giai đoạn từ 2–6 tuổi – thời kỳ vàng cho sự phát triển não bộ. Tuy nhiên, các buổi trị liệu tại trung tâm chỉ chiếm một phần nhỏ trong quỹ thời gian của trẻ. Phần lớn thời gian trẻ ở nhà, và chính gia đình mới là “môi trường trị liệu” quan trọng nhất. Cha mẹ cần phối hợp chặt chẽ với các chuyên viên trị liệu ngôn ngữ, hoạt động, hành vi để hiểu rõ mục tiêu can thiệp, nắm vững kỹ năng hướng dẫn và duy trì thói quen tích cực cho con tại nhà.
Tại Trung tâm Khánh Anh, các chuyên gia luôn nhấn mạnh vai trò của “can thiệp gia đình”. Những buổi hướng dẫn phụ huynh không chỉ giúp cha mẹ hiểu cách dạy con giao tiếp, tự lập, kiểm soát hành vi, mà còn giúp họ quản lý cảm xúc, giảm áp lực tâm lý trong quá trình đồng hành. Bởi lẽ, một đứa trẻ không thể phát triển tốt trong một gia đình đầy căng thẳng – điều trị cho trẻ, trên thực tế, cũng là chữa lành cho cả cha mẹ.
4. Những thách thức thường gặp trong gia đình có con tự kỷ
Gia đình có con tự kỷ thường phải đối mặt với nhiều khó khăn – không chỉ về tài chính, thời gian mà cả tinh thần. Chi phí can thiệp, học tập, chăm sóc đặc biệt kéo dài trong nhiều năm có thể là gánh nặng lớn. Bên cạnh đó, việc chăm sóc con suốt ngày đêm khiến cha mẹ ít thời gian nghỉ ngơi, dễ rơi vào kiệt sức. Một số cặp vợ chồng xảy ra mâu thuẫn do khác biệt trong cách nhìn nhận và chăm sóc con, hoặc vì áp lực xã hội khi con không “giống như bao trẻ khác”.
Vấn đề khác là sự kỳ thị. Dù nhận thức xã hội về tự kỷ đã cải thiện, nhưng vẫn còn nhiều định kiến khiến cha mẹ ngại đưa con ra ngoài hoặc lo sợ ánh nhìn soi xét. Trẻ tự kỷ cũng dễ bị cô lập khi đến trường, bị hiểu lầm là “hư” hoặc “khó dạy”. Đây là lý do vì sao sự ủng hộ của cộng đồng, trường học và chính sách xã hội có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với gia đình có con đặc biệt.
5. Chiến lược giúp cha mẹ đồng hành hiệu quả cùng con
Để đồng hành cùng trẻ tự kỷ, cha mẹ cần vừa là người thầy, vừa là người bạn, và cũng là người học trò – luôn học hỏi, kiên nhẫn và sáng tạo. Dưới đây là một số định hướng quan trọng:
- Giữ tinh thần tích cực: Trẻ cảm nhận năng lượng của cha mẹ rất rõ. Một thái độ lạc quan, vui vẻ giúp con an tâm và hợp tác hơn trong học tập cũng như trị liệu.
- Xây dựng thói quen rõ ràng: Trẻ tự kỷ thích sự ổn định. Lịch trình sinh hoạt có trật tự, giờ ăn – ngủ – học cố định sẽ giúp con cảm thấy an toàn và dễ thích nghi.
- Tập trung vào thế mạnh của con: Mỗi đứa trẻ đều có năng lực riêng. Hãy phát hiện sớm và khuyến khích những gì con làm tốt – đó chính là con đường giúp con tự tin và phát triển bền vững.
- Kết nối cộng đồng: Tham gia các nhóm phụ huynh có con tự kỷ giúp chia sẻ kinh nghiệm, nhận được lời khuyên hữu ích và cảm thấy bớt cô đơn trên hành trình này.
- Chăm sóc chính mình: Cha mẹ không thể chăm con tốt nếu chính họ kiệt sức. Hãy dành thời gian nghỉ ngơi, tập thể dục, duy trì sở thích và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết.
6. Hy vọng và tương lai của trẻ tự kỷ
Ngày nay, với sự tiến bộ của khoa học và nhận thức xã hội, rất nhiều người tự kỷ đã có thể học tập, làm việc, thậm chí thành công trong nhiều lĩnh vực. Những tấm gương như Temple Grandin – nữ tiến sĩ ngành khoa học động vật nổi tiếng thế giới, hay Greta Thunberg – nhà hoạt động môi trường trẻ người Thụy Điển, đều là minh chứng cho thấy rối loạn phổ tự kỷ không ngăn cản con người tạo nên giá trị cho xã hội. Mỗi đứa trẻ, nếu được yêu thương, giáo dục và hỗ trợ đúng cách, đều có thể tỏa sáng theo cách riêng của mình.
Hy vọng lớn nhất của các bậc cha mẹ không phải là “chữa khỏi” tự kỷ, mà là giúp con sống hạnh phúc, tự lập và được tôn trọng như một cá thể trọn vẹn. Để làm được điều đó, mỗi ngày cha mẹ chỉ cần tiến một bước nhỏ – lắng nghe con nhiều hơn, kiên nhẫn thêm một chút, và không bao giờ từ bỏ niềm tin vào khả năng của con.
7. Kết luận
Gia đình có con tự kỷ là những chiến binh thầm lặng – họ không chỉ đấu tranh vì con, mà còn góp phần thay đổi nhận thức xã hội về sự khác biệt. Hành trình ấy có thể đầy nước mắt, nhưng cũng chan chứa yêu thương. Mỗi khi con biết gọi “mẹ ơi”, biết cười, biết ôm, hay chỉ đơn giản là nhìn vào mắt cha mẹ, đó đã là phần thưởng lớn nhất. Trung tâm Khánh Anh tin rằng, bằng sự đồng hành bền bỉ của gia đình, cộng đồng và chuyên gia, mọi trẻ tự kỷ đều có thể phát triển theo cách riêng – bình đẳng, hạnh phúc và đầy hi vọng.
Gia đình đang mong muốn con em mình được chăm sóc và hỗ trợ đặc biệt hơn?
Hãy liên hệ ngay Trung tâm Khánh Anh.
Chúng tôi cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý, can thiệp sớm và các chương trình hỗ trợ dành riêng cho trẻ tự kỷ,
trẻ tăng động giảm chú ý, chậm nói và nhiều nhu cầu đặc biệt khác.
Đội ngũ chuyên gia tận tâm sẽ luôn đồng hành cùng gia đình trong hành trình phát triển của trẻ.
